خاک پوشش قارچ دکمه ای
خاک پوشش مناسب ترین محل برای یکی از مهم ترین فرآیندهای پرورش قارچ یعنی تکمیل فاز زایشی می باشد. بذر قارچ درلایه ای که سرشار از مواد غذائی است و کمپوست نامیده می شود شروع به فعالیت کرده، ریشۀ آن تشکیل شده و میوۀ آن که در حقیقت همان قارچ است در خاک پوششی به بوجود می آید؛ یعنی جایی که گذار از لایۀ غنی به لایۀ فقیر اتفاق می افتد. خاک پوششی قارچ که بر پایۀ انواع پیت و با افزودن اجزاء بافری (سنگ آهک یا سنگ گچ) تولید می شود دارای شرایط لازم برای تکامل دورۀ رویشی و زایشی و در نهایت شکل گیری اندام باردهی قارچ می باشد.
نقش خاک پوششی
- خاک پوششی قارچ به منظور تأمین شرایط لازم برای باردهی قارچ استفاده می شود. یکی از شرایط لازم جهت شکل گیری اندام باردهی قارچ، وجود نوعی باکتری خاص در خاک پوششی قارچ دکمه ای است که میکروفلور طبیعی پیت در طبیعت می باشد. در خاک قارچ دکمه ای استریل اندام باردهی شکل نمی گیرد، بلکه در شرایط استریل احتمال رشد قارچ های میکروسکوپی از اسپور، بسیار زیاد است که این قارچ ها همیشه در هوای سالن های پرورش وجود دارند. رطوبت، pH، دما، ساختار و دیگر ویژگی های خاک پوشش شرایط بهینه ای را برای رشد باکتری های لازم برای باردهی قارچ فراهم می سازد.
- خاک پوششی در حفظ میسلیوم موجود درکمپوست از خشکی و ناپدید شدن سریع مواد متابولیکی مورد نیاز میسلیوم نقش مهمی دارد. حفظ رطوبت کمپوست بسیار مهم است به این دلیل که مواد مغذی توسط آب به میسلیوم می رسند و باعث رشد آن و ورود به فاز زایشی می شوند. آبی که در خاک پوششی قارچ است برای رشد میسلیوم، تشکیل پین و تبدیل آن ها به قارچ لازم است، زیرا بیش از 90% محتوای قارچ از آب تشکیل شده است.
- شرایط محیطی مطلوب در روی بستر پرورش به واسطۀ رطوبت و ساختار توده ای خاک پوشش حفظ می شود.
- تبادل گاز میان کمپوست و هوای سالن پرورش به واسطۀ ساختار توده ای و پوک خاک پوشش قارچ باعث تشکیل میسلیوم در قطر خاک پوشش می شود.
خاک پوشش قارچ دکمه ای برای اینکه بتواند تمام نقش های ذکر شده را به خوبی انجام دهد باید دارای ویژگی های زیر باشد:
- ظرفیت نگهداری آب خاک پوششی باید بالا باشد. هر چه مقدار این ظرفیت بیشتر باشد نیاز آبی در طول دورۀ پرورش کمتر می شود. رطوبت در زمان خاکدهی باید در حدود 70-67% باشد.
- خاک پوششی قارچ باید دارای مقدار PH بین 7.6-7.2 باشد. PH کمتر از 6.8 باعث رشد کپک سبزی می شود که در رقابت زیستی با میسلیوم می باشد.
- میزان شوری خاک قارچ نباید بیش از ms/cm 5 باشد. با توجه به تبخیر سطحی پیوسته در طول دورۀ پرورش، بالا بودن شوری خاک پوششی منجر به بروز فشار اسمزی در سطح خاک می شود لذا علاوه بر عدم توانائی میسلیوم در جذب آب، سطح خاک سخت شده و امکان ادامۀ رشد در آن غیرممکن می شود.
- ساختار توده ای خاک پوشش قارچ باید در زمان آبیاری و انجام فرآیند رافلینگ حفظ شود. چنین ساختاری ضمن تسهیل تبادل گازها و تهویه در تمام عمق خاک، جذب آب برای میسلیوم و در نتیجه رشد میسلیوم را به سمت سطح خاک بهبود بخشیده و در نهایت منجر به تسهیل فرآیند پین زائی می شود.
ساختار پیت برای خاک پوششی باید دارای روزنه های کوچک و بزرگ باشد. روزنه های کوچک برای حفظ آب و در دسترس قرار دادن تدریجی آن و روزنه های بزرگ برای تهویه. برای این کار از مخلوط پیتِ لایه های بالا، میانی و پایین معادن که در حقیقت درجات مختلفی از تجزیه را طی کرده اند و در نتیجه دانه بندی متفاوتی دارند، استفاده می شود.
خاک پوشش قارچ دکمه ای
خاک پوشش قارچ دکمه ای باید عاری از عوامل مختلف بیماریزا باشد. در صورت عدم اطمینان به سالم بودن خاک پوششی، باید آن را گندزدایی کرد. خاک پوششی نباید حاوی مواد غذائی باشد. در نتیجه مواد اولیه برای تهیۀ آن باید عاری از مواد غذائی و حاوی درصد قابل توجهی مواد آلی باشد. خاک پوششی باید در زمان خاکورزی تا حد ممکن از آب اشباع شده باشد زیرا در زمان زیر و رو کردن پیت، آب به تدریج به روزنه های پیت تیره که بخش اصلی مخلوط را تشکیل می دهد نفوذ می کند. خیس کردن کامل پیت تیرۀ خشک در زمان آبیاری سخت است زیرا دیگر امکان مخلوط کردن و زیر و رو کردن روی بستر وجود ندارد. لذا آب به سختی جذب شده، فاصلۀ بین توده های خاک را پر کرده و می تواند ساختار خاک پوششی را ببندد. همچنین ممکن است آب به کمپوست نفوذ کرده و در مرز مشترک خاک و کمپوست جمع شده و منجر به مرطوب شدن، پوسیدگی کمپوست و مرگ میسلیوم شود و در نهایت فرآیند رشد میسلیوم در خاک را دچار مشکل کند.
خاک پوشش قارچ اگر در زمان کشت تا قبل از ورود به مرحلۀ هوا آزاد، سفت و متراکم شود باید آن را چنگ زد (اصطلاحاً به این عمل رافلینگ گفته می شود) تا ساختار اولیه اش به آن بازگردد. در زمان خاکدهی، دمای خاک نباید دمای پایینی(کمتر از 10 درجه) باشد؛ زیرا دمای پایین به واسطۀ شوک به میسلیوم باعث کندی رشد آن می شود. همچنین تفاوت زیاد دما و وقوع پدیدۀ کندانس، منجر به تجمع آب در مرز کمپوست و خاک می گردد.
جهت جلوگیری از بروز آلودگی در طی دورۀ پرورش، می بایست در زمان انجام عملیات فنی از جمله خاکدهی، خاکورزی و رافلینگ و حتی در طول برداشت ها، قواعد کلی بهداشتی را رعایت نمود. از جملۀ این قواعد می توان به موارد زیر اشاره نمود:
- در زمان خاکورزی و خاکدهی نباید آلودگی وارد خاک شود.
- خاکی که در حین خاکدهی روی زمین می ریزد نباید دوباره روی بستر استفاده شود.
- استفاده از ابزاری که قبلاً ضدعفونی شده است در تمام مراحل الزامی می باشد.
- استفاده از دستکش، چکمه و لباس کار تمیز در حین انجام تمامی مراحل سالن داری الزامی است.
- تردد کارگران و عوامل تولید به سالن ها می بایست با دقت انجام شده و افراد از سالن آلوده به سایر سالن ها وارد نشوند.
استفاده از خاک پوششی قارچ
خاک پوششی قارچ در لایه ای به ارتفاع 5-4 سانتیمتر بر روی بستر استفاده می شود. میزان خاک پوشش قارچ لازم برای یک مترمربع سطح کشت، حدود 50 لیتر است که بسته به میزان رطوبت و ساختار خاک پوشش این میزان می تواند بین 35-32 کیلوگرم به ازای هر مترمربع تغییر یابد. رعایت یکنواختی در ارتفاع خاکدهی، باعث رشد همزمان و یکدست میسلیوم در آن می شود. در حالیکه در اثر ارتفاع غیریکنواخت خاکدهی علاوه بر بروز مشکلاتی در مدیریت آبیاری، دورۀ رشد میسلیوم نیز تحت تأثیر قرار گرفته و انجام بهینۀ مراحل بعدی کار با مشکلاتی مواجه می شود. در زمان خاکدهی و صاف کردن، سطح خاک نباید متراکم شود. روش خاکدهی نباید باعث به هم ریختن بافت و ساختار خاک شود. در شرایطی که خاک مورد استفاده بافت سنگینی داشته باشد، بلافاصله پس از خاکدهی باید سطح آن را تا عمق 3-2 سانتی متر نرم کرده و چنگ زد تا ساختار آن بهتر شود. کیفیت خاکدهی در زمان انجام کار کنترل می شود. سپس ارتفاع لایۀ خاک در جاهای مختلف سطح بستر اندازه گیری شده و همچنین اندازۀ کلوخه های خاک که نباید بزرگ و با قطر بیش از 5-4 سانتی متر باشند کنترل می گردد.
پس از اتمام فرآیند خاکدهی و کنترل نهائی، نظافت دقیق سالن انجام می شود. به این ترتیب که باقیمانده های خاک از کف سالن جمع شده، کف را می شویند و در شرایط وجود حشره در سالن حتماً از مواد ضدعفونی متناسب با نوع حشرات موجود استفاده می شودزیرا حشرات نقش بسزائی در انتقال بیماریها در یک سالن و حتی بین سالن های دیگر دارند.
یکی از اشتباهات رایج، خاکدهی با خاک بسیار خشک و با رطوبت حدود 60% است که این کار ممکن است به موارد زیر منجر شود:
- خاک در زمان آبیاری آب را به خود نمی کشد. در این شرایط ممکن است آب به کمپوست نفوذ کرده و اگر سطح کمپوست به شدت فشرده باشد آب در مرز کمپوست و خاک پوشش قارچ جمع شده و در نهایت منجر به مرگ میسیلیوم می شود. یا اینکه در اثر تماس آب با سطح کمپوست، سطح آن سیاه شده و میسلیوم تماسش را با خاک پوششی از دست می دهد.
- از آنجا که آب استفاده شده در زمان آبیاری به خوبی در خلل و فرج خاک وارد نمی شود، در منافذ خاک نشسته و با بسته شدن آنها تبخیر سطحی کاهش می یابد؛ لذا خاک پس از آبدهی به پوستۀ خشکی تبدیل می شود که به سرعت از کمپوست جدا می گردد.
- میسلیومی که در خاک خشک رشد می کند، هیف قوی را که برای دریافت مواد غذایی از کمپوست لازم است نمی سازد. لذا هیف ها نازک و ضعیف شده و پین های ریز و خاکستری به قطر 1 سانتی متر در مرز کمپوست و خاک پوششی می سازند که توانائی رسیدن به سطح بستر را ندارند.
حال اگر خاک پوشش قارچ مورد استفاده رطوبت زیاد بین 75-70% داشته باشد، تنها یک مشکل پیش می آید و آن اینکه خاکدهی آن بر سطح کمپوست بسیار مشکل شده و کار بیشتری نسبت به خاک دارای رطوبت متعادل نیاز دارد.
صفحه اصلی
